Onderzoek naar uitwerpselen Nederlandse wolven: ze eten voornamelijk wild

Wolven in Nederland eten vooral wilde hoefdieren zoals reeën, wilde zwijnen en edelherten. In gebieden waar deze dieren minder beschikbaar zijn, zoals in Drenthe, voeden wolven zich ook met in het wild levende runderen die worden ingezet voor natuurbeheer. Dat blijkt uit een onderzoek naar de uitwerpselen van de wolven in ons land. "De wolf is nu al vijf jaar in Nederland, dus het is interessant om het algehele plaatje van wat de wolf eet boven tafel te hebben", aldus onderzoeker Kevin Groen van Universiteit Leiden.

Het onderzoek, uitgevoerd door het Centrum voor Milieuwetenschappen van de Universiteit Leiden, Stichting Leo, Universiteit Antwerpen en de Zoogdiervereniging, brengt het voedingspatroon van wolven in 2023 gedetailleerd in kaart. Uit de resultaten blijkt dat op de Veluwe, wilde zwijnen (aanwezig in 62% van de onderzochte uitwerpselen), reeën (56%) en edelherten (32%) de voornaamste prooidieren zijn. In Drenthe, waar vrijwel alleen reeën in het wild voorkomen, voeden wolven zich naast reeën (aangetoond in 63% van de uitwerpselen) ook met in natuurrunderen (43%) die ingezet worden voor natuurbeheer, en schapen (10%).

In 2023 zijn 735 uitwerpselen van wolven onderzocht. De studie combineert DNA-analyses met microscopisch onderzoek van haren, botresten en andere prooiresten die gevonden werden in de wolvenuitwerpselen. Uit de resultaten blijkt dat het voedingspatroon van wolven sterk varieert per regio, maar ook per seizoen. In de periode van april tot juni, wanneer zowel wolven als hoefdieren hun jongen krijgen, neemt bijvoorbeeld de consumptie van jonge wilde zwijnen en hertenkalveren toe.

"De dieetvariatie per regio en per seizoen laat zien dat wolven opportunistische dieren zijn met een groot aanpassingsvermogen", zegt Groen. "Regionale verschillen zijn ook te zien in het aandeel schaap in het dieet, bij de Veluwse wolventerritoria gaat het om 5% van het dieet, en in Drenthe om 10% van het dieet." Dat is een relatief klein percentage in vergelijking met het aandeel reeën en runderen.

Een opvallende bevinding is het relatief hoge aandeel natuurrunderen in het dieet van wolven in Drenthe. In deze regio zijn minder wilde hoefdieren beschikbaar. In Drenthe geldt een zogenaamd nulstandbeleid voor edelhert, damhert en wild zwijn, wat betekent dat deze dieren daar niet of nauwelijks voorkomen.

Het onderzoek wijst erop dat veel van de gegeten runderen afkomstig zijn uit kuddes die worden ingezet voor natuurbeheer, zoals Galloway- en Sayaguesa-runderen, die vrij in natuurgebieden grazen. Deze dieren hebben lange tijd zonder wilde roofdieren geleefd. Hierdoor zijn de dieren, en vooral hun kalveren, kwetsbaar. Uit de wolvenontlasting is niet af te lezen of de wolven deze dieren zelf doden of zich voeden met karkassen van natuurlijk gestorven dieren.

Uit onderzoek in andere landen wisten de wetenschappers al dat wolven grotendeels reeën, zwijnen en edelherten eten. Toch waren niet alle prooien die wetenschappers in het DNA vonden voorspelbaar. "Voorgaand onderzoek in andere landen gebeurde voornamelijk door de analyse van haren in de uitwerpselen. Met DNA kan je het veel preciezer bepalen. Zo vonden we ook veel vogels terug", zegt Groen.

In de media ziet de onderzoeker wel eens beelden van wolven die op kleine prooien zoals muizen jagen. "Het is leuk om in het DNA terug te zien dat ze die wel degelijk ook eten. Het is vrij variabel wat je allemaal terugvindt. Maar het overgrote deel van het dieet bestaat wel echt uit grote hoefdieren."

Hoewel schapen relatief weinig terugkomen in het DNA van de wolvenuitwerpselen, zijn doodgebeten schapen wel vaak in het nieuws. "De dieren die een wolf aanvalt, maar niet opeet, vind je natuurlijk niet terug in hun uitwerpselen. Het zou kunnen dat dit mede komt doordat schapenkarkassen snel opgemerkt en verwijderd worden uit de omgeving. De wolf kan dan ook niet terugkomen om ze alsnog op te eten."

Groen onderzocht uitwerpselen uit 2023. Of de dieren hun dieet met de tijd aanpassen, gaat het team de komende jaren nog onderzoeken. "We hebben ook stalen van 2024 en 2025, dus we kijken naar drie jaar. We proberen ook de nieuwe gebieden waar de wolf terechtkomt mee te nemen in het onderzoek. Zo zijn er gebieden op de Veluwe waar runderen voorkomen, die in 2023 nog niet bevolkt waren door wolven. Ik ben benieuwd wat die soort gebieden laten zien."

Ander onderzoek van Universiteit Wageningen kijkt naar de link tussen de uitwerpselen en het individu. "Het zou leuk zijn om dat ook te kunnen samenvoegen met dit DNA-onderzoek naar het dieet. Zo zouden we in de toekomst precies kunnen achterhalen welke wolf wat eet en wat de verschillende eetpatronen zijn van solitaire wolven, zwervende wolven en territoriale wolven."

Het onderzoek naar het voedingspatroon van de wolven in Nederland is een langdurige studie die in ieder geval loopt tot en met 2025. De wetenschappelijke bevindingen kunnen bijdragen aan het maatschappelijk debat, maar ook aan de onderbouwing van een beter beleid voor wolven in Nederland. Er is nu voor het eerst objectieve informatie over het wolvendieet in Nederland.

De onderzoekers hopen dat deze informatie bijdraagt aan de inspanningen om een vreedzaam samenleven van mens en wolf in Nederland mogelijk te maken. "Dit is de eerste wetenschappelijke studie naar het dieet van de wolf in Nederland. Het laat niet alleen zien wat die vaak eet, maar ook in welke gebieden die wat eet. Dat is allemaal nieuwe informatie en op basis daarvan kan er ook beleid worden gemaakt", aldus Groen.

Bron: Universiteit Leiden & Kevin Groen