Patrick Jansen: Pesticiden onder druk

Vorige week kwam er goed nieuws over pesticide: er is nu een natuurvergunning nodig voor het gebruik van ál deze giftige stoffen. "Die uitspraak is baanbrekend", aldus columnist Patrick Jansen. "Hij betekent níet dat er voortaan geen pesticiden mogen worden gebruikt, maar wél dat je eerst moet aantonen dat het écht geen kwaad kan."

Lees hier de volledige column:

Of ik misschien een positieve column kon schrijven deze keer, tussen al het nare nieuws over oorlogen en een president die probeert dictator te worden. Wel, dat positieve nieuws is er en het gaat over pesticiden – gif om planten en dieren mee te doden waar je last van hebt.

Vorige week hoorde u al van Raoul Beunen dat de Raad van State heeft bevestigd dat voor het gebruik van pesticiden een natuurvergunning nodig is. Niet alleen voor evident foute situaties zoals lelieteelt pal naast Natura 2000-gebieden, maar voor álle gebruik van pesticiden in álle teelten. Ook aardappelen en bieten bijvoorbeeld. De Staatsraad erkent dat pesticiden gevaar kunnen opleveren voor mensen en voor de natuur, zélfs al zijn ze goedgekeurd, en stelt dat de overheid dús op het gebruik moet toezien.

Die uitspraak is baanbrekend. Hij betekent níet dat er voortaan geen pesticiden mogen worden gebruikt, maar wél dat je eerst moet aantonen dat het écht geen kwaad kan. Zeker pal naast natuurgebieden zal dat vaak niet mogelijk zijn. Maar OK, baanbrekende uitspraken is één ding, die daadwerkelijk toepassen is een heel ander verhaal. Ook dat vertelde Raoul Beunen deze week in zijn oratie. Oók over stikstof deed de Raad van State zo’n baanbrekende uitspraak, maar zes jaar later is er nog weinig gebeurd om de stikstofuitstoot terug te dringen.  

Dus nee, provincies zullen niet meteen morgen al controleren of pesticidenspuiters wel een vergunning hebben, laat staan boetes uitdelen als die ontbreken. Sommige zullen claimen niet berekend te zijn op zoveel vergunningaanvragen en intensieve handhaving. Dan zal het gaan zoals het vaker ging: gedogen. Dan komen we wéér juridische procedures waarin actiegroepen provincies dwingen zich alsnog aan de wet te houden. En dan zijn we weer een paar jaar verder. Om u een idee te geven: die uitspraak van de Raad van State over pesticiden gaat over een handhavingsverzoek uit 2018.

En tóch hangt er nu écht verandering in de lucht, denk ik. Ten eerste dankzij standvastige actievoerders, zoals de mensen van Werkgroep Behoud de Peel. Die maakten deze week bekend hoge gehalten pesticiden te hebben gevonden míddenin beschermde Peelgebieden in Limburg en Brabant, en hebben meteen handhavingsverzoeken bij de provincies ingediend. Die zaken gaan ze winnen.

Minstens zo belangrijk is dat steeds meer gewone mensen zich openlijk zorgen maken over de effecten van pesticiden voor de gezondheid van hun dierbaren en henzelf. Vooral voor Parkinson, een zenuwziekte die door wetenschappers aan pesticiden is gelinkt, is nu veel aandacht. Neuroloog Bas Bloem mocht bij Eva Jinek uitleggen wat de risico’s van pesticiden zijn, en hoeveel onzekerheid er nog bestaat over de veiligheid van zelfs toegestane middelen. En afgelopen vrijdag demonstreerden 1000 mensen in Den Haag voor een leefomgeving zonder pesticiden. Als het zo doorgaat wordt gif in je bloed en in de natuur nog eens een verkiezingsthema. Vind ik persoonlijk best logisch.

Eigenlijk is wel duidelijk waar we heen gaan. Kijk naar Zweden en Denemarken. Die landen heffen belasting op pesticiden om het gebruik duurder te maken. Die hebben strenge regels voor het veilige gebruik die ze ook écht handhaven. En Denemarken heeft een groot programma dat landbouw zónder pesticiden stimuleert, met succes. De vraag is niet óf Nederland dit ook gaat doen, want dat is eigenlijk onontkoombaar. De vraag is alleen nog wannéér. En dat lijkt mij best positief nieuws.