Voorjaarsflora in de leembossen

De leembossen van Brabant zijn een walhalla voor bijzondere voorjaarsflora. Sascha van der Meer van FLORON komt hier vaak. Ze neemt ons mee naar één van de bossen waar het wemelt van de zeldzaamheden. 

De combinatie van een oud bos, met een kalkrijke, lemige en vochtige bodem zorgt dat bloemen als de eenbes, slanke sleutelbloem, knikkend nagelkruid en gulden boterbloem hier floreren. Veel van deze flora, zoals bijvoorbeeld speenkruid en bosanemoon, sluiten hun bloem ’s nachts. En dat doen ze om het stuifmeel en de stempels te beschermen tegen regen. Zo blijft het stuifmeel ‘veilig’ en gaat het in de nacht niet verloren. In de ochtend gaan de bloemen weer open, en zijn ze paraat om bestoven te worden. 

Op de drogere delen van de rabatten bloeit de bosanemoon uitbundig en massaal. Het is een voorjaarsbloem die ook voorkomt op landgoederen, maar ook hier voelt de bloem zich echt thuis en groeit die massaal. De bloemen groeien vroeg in het voorjaar wanneer er nog niet heel veel bestuivers aanwezig zijn.

Maar omdat het langlevende bloem is, kan die wel even wachten tot er een bestuiver voorbijkomt, zodat er toch kruisbestuiving kan ontstaan. Daarnaast heeft de bloem nog een strategie. De bosanemoon kan zich uitbreiden via de wortels. Dat zie je ook in het veld. Ze dijen als het ware steeds verder uit naar de buitenkant en het rondje met bosanemoon groeit steeds breder.  

De slanke sleutelbloem houdt ook van vochtige bossen zoals de leembossen. Net als de bosanemoon, verwelken deze bloemen minder snel en kan die ook later in het jaar nog bestoven worden. Het bijzondere aan deze slanke sleutelbloem is dat het twee typen bloemen kent. Namelijk een bloem met een lange stamper en korte meeldraden én een bloem met een korte stamper en lange meeldraden.

Kruisingen tussen hetzelfde bloemtype zijn niet mogelijk. Per plant komt maar één type bloem voor. Deze verschillende vormen hebben als voordeel dat een bestuiver met zijn rug bij de ene plant stuifmeel van de meeldraden haalt, en bij de andere plant met zijn rug op de stamper deponeert. Dit voorkomt op natuurlijke wijze dat de plant zichzelf kan bestuiven en bevordert de uitwisseling tussen verschillende individuen met verschillende bloemtypen.  

Kijk zondag 18 mei 2025 om 19.25 uur op NPO2 naar de uitzending over de Leembossen.