Hoe houden we het hoofd boven water als het prijsplafond ophoudt?!

Het prijsplafond ­– en andere steunmaatregelen – maakten dat mensen enigszins het hoofd boven water konden houden in tijden van hoge energiekosten. Wat gebeurt er als die steun volgend jaar stopt?

Zo’n 800.000 mensen hebben moeite hun rekeningen te betalen. Dat komt met name door hoge energielasten. Vorig jaar werd daarvoor het zogenaamde prijsplafond ingesteld. Maar volgend jaar loopt die regeling af en dreigen mensen opnieuw in grote problemen te komen.

Arjan Vliegenthart, van Nibud, maakt zich daar grote zorgen om. ‘Wij horen met enige regelmaat verhalen van mensen die uiteindelijk alles hebben gedaan wat er op onze website te vinden is aan tips en trucs en zij redden het nog steeds niet. Die verwijs je dan door naar de gemeente voor extra ondersteuning. Maar uiteindelijk zit je dan ook als Nibud met je handen in het haar.’

‘We zien al langere tijd dat een aantal groepen structureel tekortkomt’, weet Vliegenthart. ‘Rondkomen met een uitkering is voor heel veel mensen eigenlijk niet te doen. Dit jaar worden zij gecompenseerd door het energieplafond – waardoor de energierekening in ieder geval overzichtelijk is – door een hogere zorgtoeslag, een hoger kindgebonden budget; dat zijn maatregelen die in principe wegvallen. Als er geen kabinet zit om te besluiten dat ze worden verlengd of dat er iets anders voor in de plaats komt, dan betekent dat dat ook gezinnen die het nu nog net redden straks in de problemen komen. Dat gaat om een miljoen huishoudens.’ De lijn tussen rondkomen en niet meer rondkomen is vaak dun, weet Vliegenthart.

Nee, helaas niet. Ook nu – met alle maatregelen – zijn er al veel gezinnen die het niet redden: ‘Je hoort verhalen over kinderen die niet meer met ontbijt op naar school kunnen, waardoor op school een ontbijt moet worden gegeven. Die gezinnen zijn de beste budgetteerders van de wereld; ze weten heel lang het ene gat met het andere te vullen, zonder echt in de schulden te komen. Maar als dan een keer de ijskast en de televisie tegelijk kapotgaan, is het niet meer te doen. Die groep was er altijd al. Wij maken ons zorgen dat die groep groter wordt en dat het gat dat ze iedere maand moeten zien te overbruggen groter wordt.’

Geldproblemen kunnen namelijk heel snel ontstaan. ‘Mensen trekken het meest aan de bel als ze hun baan hebben verloren of gaan scheiden.’ Zogenaamde life events: ‘Momenten waarop je het gevoel het dat de bodem onder je voeten vandaan wordt weggetrokken. Dat zijn de momenten waarop mensen het snelst in de schulden komen en ook het meest bereid zijn om hulp te zoeken. In al die andere gevallen - waarbij die tekorten al langere tijd sudderen - zie je dat mensen ook geleidelijk aan niet eens meer zo merken dat het lastiger wordt, behalve dat ze op een gegeven moment denken: dit red ik niet meer’.

Het belangrijkste is bestaanszekerheid, volgens Vliegenthart. ‘Inkomensondersteuning voor mensen met een hoge energierekening. Maar ook mensen met een uitkering. (…) ik denk dat je moet kijken naar de hoogte van het minimumloon en de uitkeringen, om ervoor te zorgen dat de basis onder het bestaan wat hoger wordt. We hebben in Nederland een heel geavanceerd systeem met allerlei toeslagen, maar we hebben het zo complex gemaakt dat je er bijna op afgestudeerd moet zijn om dat op een goede manier te doen. Veel mensen die bezig zijn met overleven – van het ene flexcontract in het andere – hebben helemaal niet de tijd om dat allemaal uit te zoeken.’