Is de straling van je mobiele telefoon schadelijk of kan het geen kwaad?

Het afgelopen decennium is het gebruik van mobiele telefoons explosief toegenomen. Meerdere uren per dag hebben we allemaal een telefoon in onze handen of tegen ons oor aangeklemd. Dit toegenomen telefoongebruik roept ook vragen op over de gezondheidsrisico’s, bijvoorbeeld over de ‘straling’ die een telefoon uitzendt. Zijn die zorgen terecht?

De mobiele telefoon is niet meer weg te denken uit ons leven. We doen er alles mee en maken daar dan ook gretig gebruik van. Maar je hebt vast weleens gehoord dat de straling van een mobiele telefoon schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Hoe zit dat nou eigenlijk?

Bij telefoons werkt het eigenlijk als volgt. Om te kunnen functioneren, maken ze gebruik van elektromagnetische velden waarmee ze communiceren. Deze signalen, de magnetische velden dus, worden uitgewisseld tussen het mobiele apparaat en de zendmasten. Deze signalen worden vervolgens door de telefoon omgezet in spraak of schrift.

Om dit proces goed te laten werken, is het dus noodzakelijk om zendmasten in de buurt te hebben. Je weet wel, die ijzeren constructies die je wel eens ziet staan.

Onze smartphones maken dus gebruik van elektromagnetische velden, die in de volksmond ook wel ‘straling’ worden genoemd. Dat is echter niet helemaal correct.

Bij het woord straling denken de meeste mensen aan de gevaarlijke en schadelijke radioactieve straling, die in staat is DNA te beschadigen en daarmee de kans op kanker te vergroten.

De elektromagnetische velden die gecreëerd worden tussen zendmasten en telefoons hebben deze eigenschap niet en zijn zoals we dat noemen ‘niet-ioniserend’. Ze zijn niet sterk genoeg om molecuulverbindingen te verbreken. Wel kunnen deze velden ervoor zorgen dat het lichaam opwarmt, maar dit fenomeen kan niet worden vergeleken met straling zoals de meeste mensen het kennen.

Een mobiele telefoon zendt in die zin dus geen straling uit.

De elektromagnetische velden kunnen dus wél voor opwarming van het lichaam zorgen. Een overmatige opwarming van het lichaam kan leiden tot uitdroging, schade aan de ogen en hittestress.

Om dit te voorkomen heeft de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP), een internationale commissie die in 1992 is opgericht om zich bezig te houden met niet-ioniserende stralingsbescherming, blootstellingslimieten opgesteld. Deze zijn ook in de Europese veiligheidseisen opgenomen. Voor mobiele telefoons, maar ook alle andere apparaten die elektromagnetische velden produceren, gelden deze limieten.

Binnen die vastgestelde limieten is ook sprake van een veiligheidsmarge; er is rekening gehouden met onzekerheden in wetenschappelijke onderzoeken en de onderlinge verschillen tussen mensen en hun gevoeligheid voor straling. Mocht blijken dat de magnetische velden toch schadelijker zijn dan gedacht, dan kan dat door de veiligheidsmarges alsnog weinig kwaad voor de mens.

De mobiele telefoons die je in Nederland en binnen de Europese Unie kunt kopen zijn volledig veilig, omdat ze allemaal aan de blootstellingslimieten moeten voldoen. De telefoons dragen een CE-markering om aan te geven dat ze aan deze eisen voldoen. De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) is de organisatie die hier in Nederland toezicht op houdt.

Een onderdeel van de blootstellingslimieten is de zogenaamde SAR-waarde, ook wel de Specific Absorption Rate. Deze geeft aan hoeveel energie een telefoontoestel maximaal kan afgeven aan het lichaam. Des te kleiner deze waarde, des te kleiner ook de ‘straling’ die aan het lichaam wordt afgegeven.

Een telefoon mag binnen de Europese Unie enkel op de markt worden gebracht als zijn SAR-waarde kleiner is dan 2 watt per kilogram. Met deze regels wordt er dus op toegezien dat de mobiele telefoons veilig gebruikt kunnen worden door mensen.

De elektromagnetische veldingen die tot stand komen wanneer een mobiele telefoon met een zendmast communiceert, kunnen dus voor opwarming van het lichaam zorgen. Gelukkig zijn daar veiligheidseisen voor vastgesteld. Hoe zit dat met andere veiligheidsrisico’s?

Top op heden hoeven we ons nog geen zorgen te maken. Er zijn verschillende wetenschappelijke onderzoeken gedaan naar de effecten die optreden bij blootstelling aan ‘straling’ die lager is dan de blootstellingslimieten. Er is onder meer onderzoek gedaan naar het effect op de hersenen, het zenuwstelsel, vruchtbaarheid, het hart en bloedvaten, hormonen, het afweersysteem en zwangerschap.

Uit geen van die onderzoeken blijkt dat blootstelling aan de elektromagnetische velden tot gezondheidsrisico’s leidt: “Tot op heden zijn er geen nadelige gezondheidseffecten vastgesteld als gevolg van het gebruik van mobiele telefoons,” zo valt te lezen op de website van de World Health Organisation (WHO).

Ondanks dat er momenteel nog geen gezondheidsrisico’s vastgesteld zijn, betekent het niet dat dat in de toekomst niet zou kunnen veranderen, zo stelt de WHO op zijn website.

Zo zijn er in een onderzoek aanwijzingen gevonden voor een verhoogde kans op twee soorten hersentumoren bij veel en langdurig gebruik van een telefoon. De aanwijzingen geven volgens de WHO echter geen concrete doorslag en er kan dus niet gesteld worden dat het gebruik van een mobiele telefoon verband houdt met een groter risico op hersentumoren.

Ook het International Agency for Research on Cancer (IARC), het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek, sluit niet uit dat deze aanwijzingen het gevolg kunnen zijn van andere factoren kunnen zoals toeval of vertekening.

Waar telefoons wel sowieso aantoonbaar effect op hebben, is je slaapritme. Het blauwe licht van een telefoon heeft een negatief effect op de aanmaak van het hormoon melatonine. Hierdoor kun je bij gebruik van je mobiele telefoon in de avond moeilijk in slaap komen.

Slaapgebrek kan op lange termijn gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. In die zin kunnen telefoons dus wel effect hebben op de gezondheid. Je kunt dit echter voorkomen door je telefoon een uur voordat je naar bed gaat niet meer te gebruiken, om zo te zorgen dat de blootstelling aan het blauwe licht je dag- en nachtritme niet verstoord.

Ondanks dat de ‘straling’ van je telefoon niet tot concrete gezondheidsrisico’s leidt, kan het natuurlijk nog steeds zo zijn dat je de blootstelling eraan het liefst vermindert. Je kunt dan een aantal dingen doen.

-Leg de telefoon ’s nachts niet naast je aan de oplader, maar een eindje bij je vandaan.

-Zet je telefoon op luidspreker of gebruik oordoppen om te telefoneren, zo hoef je hem niet direct tegen je hoofd aan te houden.

-Koop een telefoon met een zo laag mogelijke SAR-waarde. 2 watt per kilogram is de wettelijke toegestane maximum SAR-waarde. Je vindt deze waarde op de website van de producent van het telefoontoestel.

-Probeer te bellen op plaatsen waar het bereik goed is. Je telefoon heeft dan namelijk een minder sterk zendsignaal nodig om verbinding te maken met de zendmast.

Bron: Kennisplatform ElektroMagnetische velden/WHO/National Heart, Lung and Blood institute/Frontiers/RIVM