Is een glutenvrij dieet beter voor je lichaam? Tien feiten en fabels over glutenvrij eten

Glutenvrij eten kent veel misvattingen. Zo zou glutenvrije voeding gezonder zijn, val je ervan af en als je buikpijn hebt na het eten van producten die gluten bevatten, komt dat door de gluten. Die misvattingen hoort ook glutenvrije diëtiste Lisanne Bosch langskomen in haar praktijk speciaal voor mensen met coeliakie. In dit artikel gaan we met Lisanne in gesprek en bespreken we tien feiten en fabels over glutenvrij eten.

Koolhydraatarme, caloriearme en vetarme diëten zijn populair. Een glutenvrij dieet kan inmiddels wel aan dat rijtje toegevoegd worden. In de praktijk van diëtist en gezondheidswetenschapper Lisanne Bosch komt de misvatting dat glutenvrij eten gezonder is geregeld voorbij.

Maar dat is niet het geval. “Als je gluten uit een product haalt, verandert er vaak iets aan, zoals de structuur, smaak en het mondgevoel. Om dat na te bootsen, wordt er in de voedingsmiddelenindustrie vaak iets aan het product toegevoegd, zoals zetmeel, suikers, vetten en/of zout. Hierdoor zijn glutenvrije producten vaak meer bewerkt en bevatten meer ongezonde toevoegingen.”

Vanuit haar praktijk ervaart Lisanne dat sommige mensen juist ongezonder gaan eten door een glutenvrij dieet. “Wetenschappelijk gezien weten we dat glutenvrij eten kan leiden tot tekorten aan bepaalde voedingsstoffen zoals te weinig vezels, ijzer en b-vitamines.” De diëtiste benadrukt dat het daardoor mogelijk is dat mensen onvolwaardig gaan eten. Dat wil zeggen dat ze niet alle voedingsstoffen binnenkrijgen, die ze binnen moeten krijgen om gezond te kunnen functioneren. De gevolgen daarvan zijn bijvoorbeeld vermoeidheidsklachten, trek blijven houden en niet makkelijk naar het toilet kunnen.

Het is niet zo dat je gluten nodig hebt om gezond te zijn. Maar als je de producten één op één gaat vergelijken, zie je vaak dat het product minder gezond is. Mag je geen gluten eten? Dan moet je net wat meer zoeken naar gezonde producten.

Lisanne geeft aan dat het mogelijk is om gezond glutenvrij te eten, ook als je gewoon gluten mag eten. Maar volgens haar is de vraag waarom je dat zou doen. “Als je gewoon tegen gluten kunt, is het juist goed voor je gezondheid om te variëren met volkoren granen. Volkoren granen leveren belangrijke voedingsstoffen aan het lijf die zorgen voor een lager risico op verschillende ziektes zoals hartziekte, diabetes type 2 en darmkanker. Dus waarom zou je deze glutenbevattende volkorengranen weglaten als je hier geen klachten van krijgt?”

Daarbij is er geen wetenschappelijk bewijs dat het voor iedereen beter is om glutenvrij te eten.

Om nog even in de dieetsfeer te blijven, licht Lisanne toe waar de misvatting ‘van een glutenvrij dieet val je af’ vandaan komt. In principe zou je kunnen zeggen: ja, van een glutenvrij dieet kun je afvallen. 

Maar waar het misgaat is het woord ‘glutenvrij’. “Je kan van ieder dieet afvallen. Als je glutenvrij gaat eten en dat voor jou betekent dat je voortaan alle pasta, koekjes en gebak laat staan dan kun je natuurlijk afvallen door een glutenvrij dieet. Maar dat heeft dan niet te maken met de gluten, maar doordat je anders gaat eten en drinken. Je krijgt dan een andere calorie-inname en maakt bewustere keuzes rondom je voeding en dat is belangrijk als je gewicht wil verliezen.”

In de praktijk ziet Lisanne ook juist het omgekeerde. “We zien vaker dat mensen juist aankomen bij een glutenvrij dieet, doordat ze niet goed weten wat ze moeten eten. Daardoor kunnen mensen soms te weinig eten van de goede dingen en te veel van de ongezonde glutenvrije vervangers.” Hoewel het voedingspatroon dus wordt veranderd, licht Lisanne toe dat de inname van calorieën en vetten juist omhoog kan gaan zonder dat de mensen dat doorhebben.

Over deze stelling valt niet te twisten. Het is een feit dat er een erfelijke component is die meespeelt als je coeliakie hebt, vertelt diëtiste Lisanne. Heeft een familielid deze auto-immuunziekte? Dan heb je een verhoogd risico op het ontwikkelen van coeliakie. De diëtiste adviseert om in dat geval een familiescreening te doen. Met zo’n screening kun je laten onderzoeken of je ook de genen hebt om coeliakie te ontwikkelen of dat je coeliakie-specifieke antistoffen in het bloed hebt zitten. 

Pas hierbij goed op, want het is zowel een feit als een fabel. In onbewerkte vorm zijn vis, vlees, groenten en fruit van nature glutenvrij, licht Lisanne toe. Maar is het bewerkt? Check dan altijd even de ingrediëntenlijst, raadt de diëtiste aan. “Het kan dat er gluten zijn gebruikt, bijvoorbeeld als bindmiddel of in een kruidenmix, of dat het wordt geproduceerd op een plek waar kruisbesmetting kan optreden.” 

Gluten komen voor in de volgende granen: tarwe, gerst, spelt en rogge. Ook haver hoort in het rijtje glutenbevattende granen thuis, geeft Lisanne aan.

“Haver is van nature glutenvrij, maar altijd besmet met gluten. Alleen als het volledig glutenvrij geproduceerd wordt, is haver toegestaan in het glutenvrije dieet. Deze glutenvrije haver kun je herkennen aan het glutenvrije logo of de claim ‘glutenvrij’ op de verpakking.” Net als bij de vorige stelling is het hier belangrijk om de ingrediëntenlijst te lezen.

Het tegenovergestelde is volgens Lisanne logischer. “Glutenvrije producten kosten vaak meer middelen, energie en tijd dan de productie van reguliere voedingsmiddelen. Ook moet het vaker getest worden, wat ook zorgt voor extra kosten. Daarbij hebben supermarkten vaak een beperkt glutenvrij aanbod, waardoor je vaak naar meerdere supermarkten moet, waarbij je in sommige gevallen vaker de auto gebruikt.” Daarbij benadrukt ze dat hier ook geen wetenschappelijk bewijs voor is.

Helaas is dit nog altijd een fabel. “Voor mensen met coeliakie is glutenvrij eten een levenslang dieet. Er is op dit moment nog geen medicijn voor. Als je toch gluten gaat eten, kan je er in het ergste geval aan overlijden.”

Voor mensen met glutensensitiviteit is het nog niet wetenschappelijk bewezen dat het levenslang is, geeft Lisanne aan. Om hierachter te komen kun je, eventueel onder begeleiding van een gespecialiseerd diëtist zo nu en dan checken of je weer een tolerantie voor gluten kunt opbouwen.

Je bent zeker niet de enige als je dacht gevoelig te zijn voor gluten als je veel buikpijn ervaart na het eten van producten zoals brood en pizza. Lisanne geeft aan dat je bij twijfel altijd jezelf kunt laten testen bij een arts of specialist.

Is er geen sprake van coeliakie? Dan geeft Lisanne aan dat buikpijn na brood of pizza in de meeste gevallen een andere oorzaak kent. “Er zijn verschillende stoffen in glutenbevattende producten zoals brood en pizza die voor klachten kunnen zorgen. Dus de vraag is of je reageert op de gluten of juist op de andere stoffen in glutenbevattende producten. Een gespecialiseerd diëtist zou dit met jou kunnen uitzoeken.”

Hoewel een glutenvrij dieet niet gezonder is als je geen glutensensitiviteit of coeliakie hebt, is het voor sommige mensen wel een noodzakelijk dieet vanwege andere medische redenen. Dat kan gelden voor bijvoorbeeld mensen met dermatitis herpetiformis en psoriasis (huidziekten, red.). Maar dan is het alsnog per persoon anders, en wil het niet zeggen dat iedereen met een huidziekte een glutenvrij dieet moet volgen.