Variabel energiecontract? Uitspraak hof opent de deur voor massaclaim en compensatie

Consumenten die de afgelopen vijf jaar een variabel energiecontract hadden, kunnen schade claimen bij hun energiemaatschappij. Dat blijkt uit een uitspraak van het gerechtshof in Amsterdam. Op dinsdag 25 maart oordeelde het hof dat het zogeheten prijswijzigingsbeding in een variabel energiecontract oneerlijk is.

Update: Dit artikel is aangepast met extra informatie aan de hand van onze tv-uitzending van 5 april. Zie de reportage hierboven.

In 2023 bracht Kassa dit onderwerp al onder de aandacht. Destijds boden energieleveranciers Vattenfall en Eneco twee klanten met een variabel energiecontract die in verband met tariefsverhogingen naar de geschillencommissie zijn gestapt een forse financiële compensatie.

Uit de uitspraak van vandaag blijkt dat het hof het prijswijzigingsbeding in dit type contract oneerlijk vindt. Ook andere consumenten die een variabel energiecontract hebben (of hadden), staan met deze uitspraak sterk om bij hun energieleverancier compensatie af te dwingen.

Bekijk onze eerdere reportage uit 2023 hieronder. Dit artikel gaat verder na onderstaande video.

Naar aanleiding van de uitspraak van het Amsterdamse hof verzamelt claimorganisatie Claimer.nl aanmeldingen voor een massaclaim. Iedereen die de afgelopen vijf jaar een variabel contract heeft – of heeft gehad – kan zich aansluiten bij de massaclaim. Op de website worden de aanmeldingen verzameld, waarna een professionele stichting de zaken verder zal oppakken.

Oprichter en jurist Nick Voorbach: "Consumenten zijn acht jaar lang misleid. De schade is enorm. Ik denk dat dit de grootste massaclaim ooit in Nederland wordt, met tientallen miljarden euro’s schade. Wat mij het meest verbaast, is dat de energiemaatschappijen vrolijk zijn doorgegaan met hun oneerlijke praktijken, terwijl een eerdere uitspraak van rechtbank Amsterdam van begin 2023 heel duidelijk was."

Twee jaar geleden kwam de rechtbank Amsterdam al tot hetzelfde oordeel als het hof nu: het zogenoemde prijswijzigingsbeding is oneerlijk. Het gevolg hiervan is dat consumenten die op enig moment in de afgelopen vijf jaar een variabel contract hadden, te veel hebben betaald voor gas en elektriciteit.

De schade wordt geschat op tussen de 500 euro en de 6000 euro per consument. De totale schade voor consumenten ligt vermoedelijk tussen de 15 en 25 miljard euro.

In de Algemene Voorwaarden van Energie-Nederland, die alle energieleveranciers in Nederland gebruiken, is een prijswijzigingsbeding opgenomen. Op grond van dat beding kan de energiemaatschappij de prijs eenzijdig veranderen.

Zowel de rechtbank als het gerechtshof oordelen dat dit beding in strijd is met Europees consumentenrecht.

De Algemene Voorwaarden zijn in april 2017 tot stand gekomen na overleg met de Consumentenbond en de Vereniging Eigen Huis (VEH). Deze consumentenorganisaties hebben met alle voorwaarden ingestemd, behalve met het prijswijzigingsbeding.

De energiemaatschappijen zijn dus willens en wetens op eigen houtje een beding gaan gebruiken waarvan zij wisten – of in ieder geval sterk konden vermoeden – dat het oneerlijk is.

Grondlegger van deze zaak is de Friese jurist Roelof de Nekker. Hij roept consumenten op zich massaal aan te melden op Claimer.nl. Alleen zo kan een vuist worden gemaakt tegen energiereuzen.

De Nekker spreekt zijn steun uit voor het initiatief van Claimer.nl: "Dit initiatief is het enige waar ik vierkant achter sta. Ik weet zeker dat na aanmelding een professionele stichting de kwestie vervolgens in goede banen leidt."

Stichting Eerlijke Handelspraktijken is inmiddels begonnen met de voorbereidingen van een massaclaim tegen de energiesector met ondersteuning van bureau consumentenbescherming GoBaxter. De stichting streeft ernaar compensatie af te dwingen voor gedupeerde consumenten en de energiesector aan te spreken op aanpassing van hun beleid.

Volgens de voorwaarden van variabele energiecontracten mogen tarieven normaal gesproken slechts twee keer per jaar worden aangepast. In 2022 hebben veel energieleveranciers door de gestegen energieprijzen echter vaker prijsverhogingen doorgevoerd. Het gerechtshof oordeelde echter dat de algemene voorwaarden van Vattenfall niet voldoende duidelijk maken onder welke omstandigheden dergelijke tussentijdse wijzigingen toegestaan zijn. Bovendien gaf Vattenfall onjuiste informatie over tariefaanpassingen op haar website.

"De tussentijdse prijsverhogingen van Vattenfall schenden zowel Europese regelgeving als nationale wetgeving", stelt voorzitter Esther Janssen van Stichting Eerlijke Handelspraktijken.

Janssen vervolgt: "De Algemene Voorwaarden zijn gezamenlijk opgesteld met de Consumentenbond en de Vereniging Eigen Huis onder begeleiding van de Sociaal Economische Raad. De Consumentenbond en de Vereniging Eigen Huis waren destijds niet akkoord met het prijswijzigingsbeding. De algemene voorwaarden worden door de gehele energiesector gehanteerd. Dit betekent dat ook andere energieleveranciers mogelijk onrechtmatig hebben gehandeld. Miljoenen consumenten hebben hierdoor mogelijk recht op compensatie."

Volgens het CBS had begin 2022 57% van de huishoudens een variabel energiecontract. Dat komt neer op meer dan 4,5 miljoen huishoudens. Stichting Eerlijke Handelspraktijken zet zich in om voor hen compensatie af te dwingen.

Koen Rutten is partner bij advocatenkantoor Finch Dispute Resolution, dat de stichting samen met advocatenkantoor Lemstra van der Korst juridisch ondersteunt. Rutten benadrukt dat de zaak zich uitstekend leent voor een collectieve afwikkeling.

"De algemene voorwaarden van Vattenfall zijn oneerlijk. Daarop kunnen alle klanten een beroep doen met een variabel contract waarvan de tarieven tussentijds zijn verhoogd. Dit kan ook van toepassing zijn op de halfjaarlijkse tariefaanpassingen per 1 januari en 1 juli. Vattenfall heeft haar klanten vooraf onvoldoende geïnformeerd over de redenen voor prijsverhogingen", aldus Rutten.

Consumenten kunnen zich op basis van no-cure-no-pay aansluiten bij de massaclaim van de stichting via www.EerlijkeEnergieprijzen.nl.

Ook Consumentenbond Claimservice heeft bekendgemaakt een massaclaim serieus te overwegen. De organisatie heeft een meldpunt geopend waar mensen met een variabel energiecontract zich kunnen melden. Het gaat om consumenten die nu een variabel contract hebben en mensen die de afgelopen vijf jaar zo'n contract hadden.

Het meldpunt moet nu duidelijk maken hoeveel consumenten te veel betaalden en hoe groot de schade is. De Consumentenbond wil daarna met de energieleveranciers praten over schadevergoedingen.

"De bedoeling is om er samen uit te komen", zegt een woordvoerder van de bond. "Maar we sluiten juridische procedures niet uit."

Vattenfall is het naar eigen zeggen "fundamenteel oneens" met de uitspraak van het hof. "We zijn het niet eens met de uitspraak omdat bij een variabel tarief het tarief tijdens de looptijd van de overeenkomst kan wijzigen", aldus een woordvoerder.

De woordvoerder van Vattenfall vervolgt: "Dit kan meerdere keren per jaar en het tarief kan zowel stijgen als dalen. In de algemene sectorvoorwaarden staat duidelijk omschreven in welke gevallen de tarieven kunnen wijzigen, bijvoorbeeld bij prijsontwikkelingen op de groothandelsmarkten voor elektriciteit en gas."

Vattenfall beraadt zich op vervolgstappen. Brancheorganisatie Energie-Nederland bestudeert de uitspraak en liet weten nog niet inhoudelijk te kunnen reageren.