Wie krijgt fooi en wat is een redelijk bedrag om te geven? Zo zijn de ongeschreven regels

De een geeft gul, de ander is minder vrijgevig. Een fooi geven lijkt zo simpel, maar roept toch de nodige vragen op. Een extraatje geven in de horeca is goed ingeburgerd. Maar geef je een kapper of tuinman ook een fooi als je tevreden bent? En hoeveel fooi is eigenlijk ‘normaal’? Typisch van die vragen waar gastvrijheidsdeskundige Jeannine Sok het antwoord op weet.

Achter het fenomeen fooi geven, gaan de nodige ongeschreven regels schuil. Omdat het om een vrijwillig gegeven extraatje gaat, zijn er geen vast omschreven regels voor vastgelegd. In de horeca is het heel gebruikelijk om een fooi te geven. Maar stop je iemand die in een andere dienstbare sector werkt ook wat toe?

Jeannine Sok is expert in de ‘gastologie’, een term die ze jaren geleden zelf bedacht. “Hoe kun je op een positieve manier het gedrag van gasten in de horeca beïnvloeden? Ervoor zorgen dat mensen zich welkom voelen, dat is waar het in de gastologie om draait.” Als eerste gastoloog van Nederland traint Sok mensen die in de horeca werken vanuit de psychologie van de gast. Met die kennis op zak weet zij het nodige te vertellen over de fooi.

Om te beginnen: wat is een fooi precies? Sok komt tot de volgende definitie: “Dat is een erkenning voor geleverde diensten, voor wat iemand voor jou heeft gedaan. Het is een geheel vrijwillige bijdrage van een gast of klant.”

Het wordt vaak geassocieerd met horeca, waar de gasten in een café of restaurant een fooi geven aan het personeel. Maar je kunt ook prima een fooi geven aan een kapper, taxichauffeur of tuinman, geeft Sok aan. “Het gaat er specifiek om dat iemand voor jou iets heeft gedaan: een fooi geef je voor geleverde diensten. Een tuinman, schilder of iemand die bij jou de ramen komt lappen, kun je ook een fooi geven. Waarom niet? Mits je tevreden bent natuurlijk. Want dat vind ik wel.”

Wat is een goede fooi als je tevreden bent over iemands werk? Houd vijf tot tien procent aan van wat je betaalt, geeft Sok mee als advies. Vind je het lastig om op die manier te moeten hoofdrekenen? Rond een bedrag dan naar boven af. “Ben je 53 euro kwijt voor een etentje? Maak er dan 55 of 60 euro van. Of stel je hebt een kopje koffie besteld voor 3,30 euro, dan rond je het af naar 3,50 euro. Wat je kwijt bent en de fooi moeten wel in verhouding staan tot elkaar.”

Hoe geef je op een soepele manier een fooi aan iemand die je goed en prettig heeft geholpen? “Als je afrekent, geef je aan dat je graag een fooi wilt geven”, adviseert Sok. “Op het moment dat je gaat pinnen kun je dus zeggen: maak er maar 60 euro van, als je zoals in dit voorbeeld 53 euro kwijt bent in een restaurant.”

Hoe weet je zeker dat de fooi goed terechtkomt als je in een restaurant een fooi geeft? Volgens De Horecabond, de vakbond voor horecapersoneel, is het niet altijd transparant wat er met gegeven fooien gebeurt. Werkgevers mogen de fooi niet inhouden of verrekenen met bijvoorbeeld een kasverschil, maar daar dat komt wel voor.

Jeannine Sok legt uit wat er idealiter gebeurt als je een fooi hebt uitgedeeld. “In de horeca zijn er vaak twee personen verantwoordelijk voor de fooi, zeker als er contante fooien in omloop zijn.”

Betaal je met de pin, dan wordt deze fooi apart afgeboekt en verdeeld onder het personeel. “Het geld wordt vaak via een verdeelsleutel onderling verdeeld” legt Sok uit. “Het aantal uren dat je hebt gewerkt, telt mee. Ook de afwassers delen mee uit de fooienpot. Die doen het meest ondergewaardeerde werk in de horeca, maar zijn wel heel belangrijk. Stel je voor dat je vieze borden of kopjes hebt.”

Goed dus om je te realiseren: vaak geef je niet alleen degene die je zo prettig heeft bediend een fooi. Al het personeel op de werkvloer deelt mee. “In de horeca doe je het samen, je kunt het niet alleen. De baas of eigenaar van het bedrijf deelt niet mee in de fooi, het is echt iets voor de werknemers.”

Nog geen abonnement op de Kassa-nieuwsbrief? Via onderstaande button is het zo geregeld.

Stel, je gaat uit eten en betaalt alleen het bedrag op de rekening. Ben je dan onbeleefd? Etiquette-expert Sok vindt van wel. “Toen ik vroeger zelf in de horeca werkte, heb ik dat wel zo ervaren. Je denkt: heb ik wat fout gedaan?” Toch zegt Sok ook: “Je mag er niet vanuit gaan dat iemand fooi geeft. Mensen betalen voor het product.”

Mocht je niet tevreden zijn na een restaurantbezoek en daardoor niet in de stemming zijn om een fooi te geven, vertel het dan, is Soks advies. “Als je klachten hebt, zou ik het altijd melden. Het personeel kan niet in iemands hoofd kijken.”

Een fooi wordt vaak geassocieerd met horeca. Maar ook in andere dienstverlenende beroepen is het best gebruikelijk om een extraatje te geven. “Je kunt de kapper ook een fooi geven”, zegt Sok. Ook als je denkt dat je al een flinke rekening hebt betaald voor het knippen. “Een fooi hoeft niet veel te zijn. Het mag ook een euro zijn of twee euro, dat maakt niet uit. Het is een blijk van waardering. Ook de taxichauffeur kun je zo’n bedrag geven aan fooi. Of je laat in de hotelkamer wat op het nachtkastje achter voor het kamermeisje.”

Van maaltijden tot pakketjes, steeds meer mensen laten uit gemak iets aan huis bezorgen. Bezorgers verdienen doorgaans een karig loon. Vindt Sok dat je een bezorger ook mag belonen met een fooi? “Als je tevreden bent, zou ik het zeker doen. Mijn motto is: wie goed doet, goed ontmoet. Als je iets geeft, zullen zij een volgende keer iets meer voor je doen.”

Wel tekent ze hierbij aan: “Het is niet verplicht hè. Je moet vooral doen waar jij je prettig bij voelt. Maar hoe leuk is het als je een pakketbezorger een briefje van vijf geeft… die gaat helemaal stralen. Je maakt iemands dag helemaal goed.”

Wat Sok niet kan waarderen, zijn horecagelegenheden die zelf bij het afrekenen al een bedrag aan fooi hebben ingesteld. “Het consumentenprogramma Max Vakantieman had hier een item over. Ik vind het te gek voor woorden als dat wordt gedaan. In dit voorbeeld ging het om een koffiestandje op Schiphol dat standaard 15 procent fooi rekende aan klanten. Eigenlijk vind ik a priori om een fooi vragen heel fout. Volgens de normen en waarden hoort dat niet.”

“Het zijn vaak ketens of grotere bedrijven die dit doen. Dat is dan op kantoor bedacht. De relatie die je opbouwt met een klant of gast is dan helemaal weg. Wie vraagt om een fooi is per definitie fout bezig, wat mij betreft.”

Bekijk de Facebook-post van Max Vakantieman -'Een standaardbedrag fooi op Schiphol'.