Kleurige lampen verlichten het bos

Al twaalf jaar wordt op acht locaties in Nederland gekeken naar de invloed van licht op allerlei soorten. Het Hijkerveld is een van de donkerste plekken in Nederland, dus hier staat ook een van de acht opstellingen van lichtonderzoeker Kamiel Spoelstra van het NIOO-KNAW. Vier rijen met verschillende kleuren lantaarnlampen verlichten hier het bos. 

Nederland is misschien wel het meest lichtvervuilde land ter wereld. Dat terwijl duisternis juist heel belangrijk is voor veel nachtactieve soorten. Allerlei zoogdieren zoals muizen, marters of vleermuizen zijn juist ’s nachts actief en op zoek naar voedsel. Het gebrek aan licht creëert een veilige omgeving waarin ze relatief onverstoord op zoek kunnen naar voedsel.

Als er opeens een verlichte weg door je leefgebied loopt, heb je veel meer kans gespot te worden als bosmuis dus zal je wegblijven van deze plek. Omdat zoogdieren rood licht niet goed kunnen waarnemen, blijkt ook uit het onderzoek dat zoogdieren rood licht een stuk minder verstorend vinden dan andere soorten licht, zoals wit en groen.  

Tijdens het onderzoek wordt ook gekeken naar hoe nachtvlinders reageren op licht. De meeste mensen kennen het beeld wel van een verlicht wc-gebouw op de camping waar zwermen nachtvlinders op af komen. Uit het onderzoek van Kamiel komt ook naar voren dat de aantallen nachtvlinders dat gevangen wordt in het eerste jaren van het onderzoek omhoog gaat. In de jaren hierna zien ze de aantallen echter zakken.

Dat komt omdat de lampen een aanzuigende werking hebben op nachtvlinders. Eerst lokt het licht alle vlinders richting de lampen. Vleermuizen weten deze plekken te vinden en eten de nachtvlinders op. Als dit alsmaar optreedt, wordt de omgeving als het ware leeggezogen van insecten, een soort ‘stofzuigereffect’. 

Je zou dus zeggen dat vleermuizen profiteren van licht, dat trekt een makkelijk maaltje voor ze aan. Vooral snelle en kleine soorten als de gewone dwergvleermuis ziet Kamiel veel rond de lampen jagen. Toch zorgt licht voor angst voor predatie bij vleermuizen. Je ziet ook dat langzamere, minder behendige soorten zoals de grootoorvleermuis of de franjestaart juist licht mijden. Zij zijn bang zelf slachtoffer te worden van een roofdier dat ze in het lantaarnlicht kan zien. 

Rood blijkt voor de meeste soorten het minst verstorend te zijn, vooral omdat het dus bijna niet waarneembaar is voor veel dieren. Van groen licht wordt nog vaak gedacht dat het een goed alternatief is, je ziet op sommige plekken ook fietspaden met groen licht. Toch komt die kleur slecht uit de test. Als we nachtdieren tegemoet willen komen, zullen we over moeten gaan op warmere tinten straatverlichting waar meer rood in zit. Of zoals in Rotterdam al wordt toegepast, straatverlichting die dimbaar is op rustige momenten in de nacht. 

Kijk zondag 13 april 2025 om 19.25 uur op NPO2 naar de uitzending over het Hijkerveld.