Knut gevaarlijker dan wolf voor schapen

Op de heide van het Hijkerveld grazen Schoonebeeker heideschapen. Deze kudde schapen is een van de laatste populaties van dit ras en is de belangrijkste beheerder van het Hijkerveld. Vanwege de komst van de wolf worden kuddes voortaan niet meer onbeheerd gelaten. Er zijn extra herders aangesteld en er wordt met wolfwerende rasters gewerkt. En dat werkt. De laatste keer dat hier een schaap is gedood door een wolf is al meer dan 2,5 jaar geleden. Een veel grotere bedreiging voor deze unieke kudde lijkt echter de knut.

De knut is een kleine steekvlieg die het gevreesde blauwtongvirus overbrengt. Afgelopen jaar overleden 125 schapen aan het blauwtongvirus. Een ramp voor de kudde Schoonebeekerschapen. En een veel grotere bedreiging dan de wolf. Onderzoeker Mathilde Uiterwijk en Karst de Boer van het NVWA leggen uit hoe dat zit. 

Dit blauwtongvirus leeft op boerderijdieren. Het plant zich voort in celmateriaal in de mondholte van de dieren. Daar zitten cellen die receptoren hebben die het virus kan gebruiken om de cel binnen te dringen. Ze foppen de cel als het ware om het virus binnen te laten. Eenmaal in de cel gaat het zich vermenigvuldigen. Dat gebeurt zo veel en vaak dat de cellen barsten. Kleine bloedvaatjes in de mond gaan daardoor stuk en hierdoor wordt de tong blauw. Vandaar ‘blauwtong’.  

Het virus kan zich verspreiden naar andere dieren via het ideale transportmiddel: de knut, een kleine steekmug. De vrouwtjes hebben bloed nodig om zich voort te planten. Ze steken het schaap dat het virus draagt, en krijgen zo zelf het virus binnen. 

Ook in de knut weet het virus zich binnen te werken in een cel. In dit geval de maagcellen. Daar vermeerdert het zich in twee weken tijd zo snel totdat ook die cellen barsten. Dan verspreidt het virus zich in de mug naar de speekselklieren waar het mee bijt. Als het volgende schaap wordt gebeten, wordt het virus weer verder overgebracht. Het bijzondere is dat de knut zelf geen last lijkt te hebben van het virus en van opengebarsten cellen.  

Kijk zondag 13 april 2025 om 19.25 uur op NPO2 naar de uitzending over het Hijkerveld.