Twintig jaar apen observeren in Oost-Afrika

Brullende franjeapen, piepkleine dwerggalago’s en de schuwe patas. Het is dagelijkse kost voor Yvonne de Jong, primatoloog van Wildsolutions. Al ruim twintig jaar onderzoekt zij vanuit haar thuisbasis in Kenia allerhande primaten in Oost-Afrika. Haar levenswerk is om de verspreiding, taxonomie en bescherming van de dieren in kaart te brengen.

De Jong is een echte veld-onderzoeker. Samen met haar collega Thomas Butynski rijdt ze regelmatig door de meest afgelegen gebieden van Oost-Afrika, waar nog weinig over de verspreiding van apen bekend is. Hun onderzoek valt onder de ‘biogeografie’, waarin verspreidingspatronen van soorten worden vastgesteld en verklaard.

Dat onderzoeken de Jong en Butynski met name door tijd in een gebied door te brengen en vast te leggen wat er om hen heen gebeurt. “Als je ’s nachts in je tentje ligt en je hoort het gebrul van een franjeaap op een plek waar je hem niet had verwacht, dan knap je echt uit elkaar van enthousiasme”, vertelt de Jong.

“Het is niet alleen belangrijk om de soortenverspreiding in zicht te krijgen, maar juist ook de obstakels in deze verspreiding”, legt de Jong uit, "Met veel apensoorten in Oost-Afrika gaat het namelijk niet zo goed.” De Jong en Butynski maken dat inzichtelijk door de rode lijst van Primaten in het gebied bij te houden. “Inmiddels worden 28 van de 42 soorten op die lijst aangemerkt als bedreigd.”

Momenteel is de Jong specifiek bezig met een onderzoek naar de Zuidelijke patas aap in de Serengeti. “Met die soort gaat het erg slecht. We schatten dat er nog maar zo'n 100 exemplaren over zijn. In Kenia is de Zuidelijke patas al uitgestorven en ook in Tanzania ligt dat risico op de loer", vertelt ze. "Dat komt met name door de toenemende druk op watervoorraden. Er komen steeds meer mensen in het leefgebied van deze soort wonen, waardoor de apen hun beperkte watervoorraad nu met mensen en vee moeten delen."

De exacte bedreigingen verschillen volgens de Jong sterk per soort, maar die druk op water is wel een trend die ze vaker ziet. Ook raakt het habitat van veel soorten steeds vaker verloren, gefragmenteerd, of gaat het kwalitatief achteruit. "De bevolking van Oost-Afrika verdubbelt elke twintig jaar", licht ze toe. "Je kunt je voorstellen wat voor gevolgen dat heeft."

Toch blijft de Jong positief. “Door te kijken naar de problematiek kunnen we ook werken aan oplossingen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het beschermen van vegetatie, het verbinden van leefgebieden en het verbeteren van watervoorziening, voor zowel mensen als dieren.” Daarnaast vertelt ze dat het met sommige soorten juist beter gaat dan verwacht, zoals met een ondersoort van de Patas aap in Senegal.

Tot slot worden er nog altijd nieuwe ontdekkingen gedaan. Recentelijk hebben de Jong en Butinsky zelfs een nieuwe ondersoort voor de wetenschap omschreven. De Mahale Franjeaap. “Nog elke dag blijft het bijzonder en overweldigend om dit werk te mogen doen”, besluit de Jong.