Welke waterplanten groeien in het Zuidlaardermeer?

Lange tijd was de waterkwaliteit van het Zuidlaardermeer niet al te best. Er kwamen veel meststoffen in terecht vanuit de omliggende landbouw en er groeide maar weinig waterplanten onder water. Tegenwoordig zit dat anders. Eelke Schoppers en Hermen Klomp van Waterschap Hunze en Aa laten ons zien wat er allemaal onder water leeft.

Het Zuidlaardermeer is niet diep, gemiddeld iets meer dan een meter. De diepste punten zijn vier meter, vaak oude vaargeulen of stroomgeulen. Dat maakt het systeem erg gevoelig voor vervuiling en windopwoeling, die allebei een negatief effect hebben op waterkwaliteit en onderwatervegetatie.

Vanuit de omliggende landbouw komen er bijvoorbeeld stikstof en fosfaten in het water. Er komt ook veel licht op de bodem van het ondiepe meer en het water warmt ook sneller op. Al deze factoren kunnen ervoor zorgen dat algen snel de overhand krijgen. Wind woelt ook nog eens de bodem om, waardoor waterplanten maar moeilijk houvast kunnen krijgen.

Er is van alles gedaan om het watersysteem hier te verbeteren. Tot het begin van de jaren negentig stond het beheer van het Zuidlaardermeer sterk in het teken van het beperken van de instroom van stikstof en fosfor. Er zijn zuiveringsinstallaties gemaakt en wateraanvoerroutes omgeleid.

In de decennia daaropvolgend is er ook veel aandacht gegaan naar het aanleggen van moerasgebieden en riet, deels voor vogels als de roerdomp, maar ook voor het verbeteren van de waterkwaliteit. Riet heeft namelijk een zuiverende werking op het water en vangt overtollig fosfaat en stikstof weg.

Waterkwaliteit verbeterde en dit begon je terug te zien in de komst van waterplanten. Nu zie je hier gele plomp, witte waterlelie en allerlei fonteinkruiden bijvoorbeeld. In twee stukken van het Zuidlaardermeer groeien nu zelfs kranswieren, een typische indicatorsoort van goede waterkwaliteit. Deze waterplanten helpen zelf ook weer met het vastleggen van de bodem en het opnemen van voedingsstoffen, waardoor de windopwoeling en de hoeveelheid meststoffen dus vermindert. Een soort zelfversterkend systeem dus.

Met de verbetering van waterkwaliteit en de opkomst van waterplanten, zie je nu ook allerlei macrofauna, vooral in de ondiepe oevers. Denk aan libellenlarven, kokerjuffers, muggenlarven, watermijten, maar ook allerlei schelpdieren. Soorten als libellenlarven en waterkevers zijn ook echt tekenen van de aanwezigheid van waterplanten.

Zelf kunnen ze schuilen achter de planten voor vissen, maar vanuit hier kunnen ze ook hun prooidieren belagen. Deze soorten zul je dus ook niet vinden op plekken zonder waterplanten.

Kijk zondag 7 september 2025 om 19.25 uur op NPO2 naar de uitzending over de Zuidlaardermeergebied.