Waarom stemmen mensen bewust niet?

Het overgrote deel van Nederland gaat naar de stembus. Gemiddeld ligt de opkomst bij de Tweede Kamerverkiezingen rond de tachtig procent. Toch zijn er ook mensen die bewust niet stemmen. Maar waarom eigenlijk?

De opkomst bij de stembus blijft vaker achter onder vrouwen, mensen met een migratieachtergrond en jongeren. Dit heeft alles te maken met gebrek aan politiek vertrouwen. Deze groepen voelen zich vaker ondervertegenwoordigd en ongehoord door de politiek.

Politiek vertrouwen gaat over de steun van burgers aan politieke instituties. Het is belangrijk dat mensen zich gehoord en vertegenwoordigd voelen door de politiek. Wanneer dat niet het geval is, leidt dat bij sommigen tot boosheid, frustratie en machteloosheid. Anderen keren de politiek de rug toe, door bijvoorbeeld niet te stemmen. Zo is de opkomst bij de stembus lager onder vrouwen, mensen met een migratieachtergrond en jongeren.

Er zijn drie redenen dat minder vrouwen stemmen, vertelt Ilse Smit, projectleider bij de vakbond FNV voor Vrouwen, bij de Nieuws BV.

1. Ondervertegenwoordigd: Er zijn minder vrouwelijke rolmodellen in de politiek, waardoor vrouwen zich niet herkennen.
2. Ongehoord: Vrouwen voelen zich niet gehoord; zaken die hen aangaan, worden niet besproken in de politiek.
3. Geen tijd: Vrouwen hebben minder tijd om naar de stembus te gaan, omdat zij zorg dragen voor hun kinderen.

Ook voor mensen met een migratieachtergrond, zoals Marokkaanse Nederlanders, spelen deze factoren een rol. Veel mensen met een migratieachtergrond herkennen zich niet in de politiek en gaan daardoor minder vaak naar de stembus, schrijft De Marker. Mensen met een migratieachtergrond zijn ondervertegenwoordigd in de politiek. Hierdoor hebben zij het gevoel dat politici onvoldoende weten wat er bij hen leeft en welke vraagstukken belangrijk zijn voor hen. Het politieke klimaat is in het nadeel van veel Marokkaanse Nederlanders, denkt Habib el Kaddouri, coördinator van het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN).

40 procent van de jongeren tussen de 16 en 30 jaar oud voelt zich door geen enkele partij gehoord. Dat komt omdat zij zich niet herkennen in politici, legt Nikki Trip, oprichter van Stem Jong, uit in Vroeg!. ‘Jongeren zien geen mensen in de politiek die op hen lijken; van dezelfde generatie zijn en daardoor misschien wel hetzelfde meemaken.’ Een andere mogelijke reden waarom jongeren minder vaak stemmen, is dat politici actief interactie zoeken met hun achterban in de campagnetijd, maar dat na de verkiezingen vaak stopt. ‘We hebben coalities, dus het is helemaal niet gek dat partijen niet honderd procent waarmaken wat zij beloven. Maar als je dat niet goed uitlegt, dan kan de kiezer teleurgesteld raken, waardoor mensen gaan denken dat stemmen geen zin heeft.’

Als vrouwen zouden weten wat er allemaal op het spel staat in de politiek, dan zouden zij wel naar de stembus gaan, denkt Smit. ‘De politiek gaat over heel veel verschillende zaken die belangrijk zijn. Júíst voor vrouwen.’ Zo verdient een vrouw in Nederland gemiddeld nog steeds 10,5 procent minder dan een man. Het meldpunt van FNV krijgt verhalen binnen van vrouwen over werkgevers die zeggen dat een mannelijke werknemer beter onderhandelt, waardoor hij wel loonsverhoging krijgt, maar zijn vrouwelijke collega niet. ‘We weten dat vrouwen net zo goed onderhandelen. In onze samenleving heerst een sterk gevoel dat vrouwen zichzelf eerst moeten bewijzen voordat ze het verdienen. Terwijl mannen het op voorhand al verdienen, omdat zij het “vast wel kunnen”.’ De Wet loontransparantie verplicht werkgevers tot meer openheid over lonen en kan dit probleem oplossen, alleen is deze uitgesteld. ‘Dat betekent heel wat voor vrouwen. Dat kan je meenemen in jouw stem.’

‘Als je je stem niet uitbrengt, laat je juist ruimte voor partijen die het niet al te nauw nemen met jouw rechten en belangen’, zegt El Kaddouri tegen de NOS. ‘Iedere stem telt en stemmen, op welke partij dan ook, betekent dat je meedoet aan de democratie.’

Alles is politiek, benadrukt Trip. ‘Jongeren hebben soms niet door dat alles wat er om ons heen gebeurt, bepaald is door de politiek. Dus: een festivalkaartje, jouw salaris, vakantiedagen, school en het fietspad.’ Door te stemmen, bepaal jij mee. ‘Oudere mensen stemmen over het algemeen vaker dan jongeren, dus hun stem telt zwaarder. Zij zijn ook met meer, dus als jongeren niet stemmen, dan laten we de oudere generatie bepalen.’